Warmtenetten: een duurzame manier om te verwarmen

• Een warmtenet is een ondergronds stelsel van geïsoleerde leidingen dat heet water levert aan huizen, maar ook aan bijvoorbeeld kassen in de glastuinbouw.   
• Het water in het warmtenet is op hoge temperatuur doordat warmte via een hoofdtransportleiding in verbinding staat met een duurzame bron zoals restwarmte (uit bijvoorbeeld een fabriek).
• In Nederland zijn zo’n 500.000 huishoudens aangesloten op een warmtenet of stadsverwarming.
• Gasunie ontwikkelt momenteel WarmtelinQ: een ondergrondse hoofdtransportleiding door Zuid-Holland met warmte uit de Rotterdamse haven. Deze aanvoerleiding voert de warmte naar distributienetten die de warmte bij woningen en bedrijven afleveren. De productie, distributie en levering van de warmte wordt door andere partijen gedaan.
• De energietransitie zal andere warmtebronnen mogelijk maken, zoals de warmte die bij de elektrolyse in waterstof vrijkomt, waarmee warmtenetten van warm water voorzien kunnen worden. Dit helpt om de klimaatverandering tegen te gaan.

Een warmtenet is een systeem van leidingen en warmtewisselaars die warmte transporteren van een centrale warmtebron naar verschillende gebouwen in een stad of wijk. Dit gebeurt door middel van heet water.

De werking van een warmtenet in 4 stappen 

1. Een warmtenet maakt gebruik van een warmtebron. Die warmtebron kan een elektriciteitscentrale, een afvalverbrandingsinstallatie, een geothermische installatie of een industriële fabriek zijn. De warmtebron produceert warm water of stoom die via leidingen wordt getransporteerd naar een of meer distributienetwerken.
2. Een distributienetwerk (vaak in handen van een energieleverancier) is een fijnmazig netwerk dat de warmte levert aan de gebouwen die aangesloten zijn op het warmtenet. Het warme water of de stoom circuleert door de leidingen en geeft de warmte af in de gebouwen.
3. In elk gebouw zijn warmtewisselaars geïnstalleerd die de warmte uit het water of de stoom halen en deze afgeven aan het verwarmingssysteem van het gebouw. Warmtewisselaars zijn ook nodig om de temperatuur van het water of de stoom aan te passen aan de vereisten van het gebouw.
4. Het afgekoelde water dat uit de gebouwen komt, wordt teruggevoerd naar de warmtebron om opnieuw te worden verwarmd.

Een warmtenet is duurzaam omdat de aangesloten huizen en gebouwen geen aardgas hoeven gebruiken voor verwarming. Dat scheelt uitstoot van broeikasgassen. Ook maakt een warmtenet in veel gevallen gebruik van restwarmte die anders verloren zou gaan. Daarnaast kan een warmtenet ook gevoed worden door verschillende hernieuwbare energiebronnen, zoals geothermie, biomassa en zonne-energie. Ook bij de productie van waterstof komt warmte vrij die in de toekomst gebruikt zou kunnen worden in warmtenetten.

De voordelen van een warmtenet 

Warmtenetten hebben een aantal voordelen in vergelijking met de verwarming met aardgas:

1. Warmtenetten zijn een duurzamer alternatief omdat er restwarmte wordt gebruikt. Er is daardoor fors minder CO₂-uitstoot omdat cv-ketels en gascentrales niet meer nodig zijn.
2. Gebruik van een warmtenet bespaart op aardgas voor verwarming en daardoor kunnen huizen eerder van aardgas af.
3. In de meeste gevallen kan het warmtenet via een warmtewisselaar aangesloten worden op de bestaande vloerverwarming of radiatoren. De aanpassingen om een gebouw aan te sluiten, zijn dus beperkt.

WarmtelinQ transporteert restwarmte voor huizen en bedrijven in Zuid-Holland

Gasunie legt met WarmtelinQ een transportleiding aan in Zuid-Holland. Via deze ondergrondse hoofdtransportleiding wordt straks restwarmte vanuit de Rotterdamse haven naar warmtedistributienetten in Zuid-Holland getransporteerd. Deze warmtenetten leveren de warmte af bij de aangesloten huizen en bedrijven.

De leiding zal via Vlaardingen, Delft en Rijswijk naar het bestaande warmtenet in Den Haag lopen. Daarnaast zal er een aftakking naar het bestaande warmtenet in Leiden komen. Daarnaast wordt gekeken of een aftakking richting de kassen in het Westland en het Oostland mogelijk is.

Het totale vermogen van het hoofdtransportnet is goed voor ongeveer 120.000 huishoudens. De warmtenetten waar WarmtelinQ op aangesloten wordt, werden eerder voorzien van restwarmte uit gasgestookte elektriciteitscentrales. Nu de productie van deze centrales vanwege de energietransitie wordt afgebouwd, biedt de restwarmte uit de Rotterdamse haven een goed alternatief. 

Verlies aan warmte blijft beperkt

Ondanks dat de restwarmte vanuit de Rotterdamse haven een traject van zo’n 26 kilometer moet afleggen totdat het aansluiting vindt op het warmtenet in Den Haag, blijft het verlies aan warmte beperkt. Slechts 4% van de warmte gaat tijdens dit traject verloren. De temperatuur in de leidingen blijft op peil, onder meer door de leidingen goed te isoleren en de stroomsnelheid te optimaliseren.

Onderdeel van de klimaatplannen is dat vrijwel alle woningen in 2050 van het aardgas af zijn. Warmtenetten bieden een alternatief voor het verwarmen van kassen en woningen met aardgas.

Een energieleverancier heeft een monopoliepositie op een warmtenet. Dat betekent dat een huishouden geen andere leverancier kan kiezen. De Warmtewet zet de rechten en plichten van consumenten en leveranciers op een rijtje en beschermt consumenten tegen te hoge prijzen.

Er is een nieuw wetsvoorstel voor de Warmtewet in de maak. Naar verwachting zal de nieuwe Warmtewet begin 2025 in werking treden. Met de nieuwe wet wil het kabinet de aanleg van meer warmtenetten stimuleren. Warmtetarieven worden in de nieuwe wet gebaseerd op de daadwerkelijk gemaakte kosten waardoor partijen de kosten van de aanleg van nieuwe warmtenetten beter kunnen terugverdienen.

Gasunie is in Zuid-Holland aangewezen om het hoofdtransportnet (WarmtelinQ) aan te leggen.