Wat is de rol van Gasunie bij gasopslag in Nederland?

‘Die hebben we omdat de vraag naar aardgas in de zes wintermaanden, van oktober tot en met maart, twee keer zo hoog is als in de zes zomermaanden. Dat komt omdat Nederland in de winter veel gas nodig heeft voor de verwarming van huizen, en in de zomer bijna niet. Om die hogere vraag in de winter aan te kunnen, moeten we gas in opslag hebben. Voor deze seizoensopslag wordt gas opgeslagen in lege gasvelden.

Om pieken en dalen in de gasvraag gedurende de dag op te vangen, wordt gebruikgemaakt van aardgas dat is opgeslagen in ondergrondse zoutholtes, zogenoemde cavernes. Als ‘s ochtends iedereen tegelijk de verwarming aanzet, of als de wind stilvalt en gascentrales snel elektriciteit moeten leveren, dan wordt er extra gas uit deze zoutcavernes gehaald.’

‘Er zijn in Nederland vier lege gasvelden die worden gebruikt als gasopslag. Dat is in Norg, Grijpskerk, Alkmaar en Bergermeer. Daarnaast zijn er zes zoutcavernes bij Zuidwending om gas in op te slaan. Opgeteld kunnen we in Nederland ruim 13 miljard kubieke meter aardgas opslaan. Als je weet dat het jaarlijkse verbruik iets meer dan 30 miljard kubieke meter is, dan kun je zeggen dat de capaciteit voor Nederland ruim voldoende is.

Maar de Nederlandse gasopslag is er niet alleen voor Nederland. We hebben te maken met een internationale gasmarkt. Niet alle landen hebben een geschikte ondergrond om aardgas op te slaan. België heeft bijvoorbeeld bijna geen mogelijkheden voor gasopslag. Duitsland weer wel.’

‘Dat is nodig omdat we in de winter niet zonder die extra gasbuffer kunnen. De binnenlandse productie die we nog hebben is, in combinatie met de aanvoer van gas via pijpleidingen en de import van vloeibaar gas, onvoldoende om aan de vraag te voldoen. Als we geen opslag hebben, dan zouden we in de winter gas tekortkomen.’

‘Dat bepaalt het ministerie van Klimaat en Groene Groei. Als Gasunie adviseren we de minister daarover. We gaan daarbij uit van de koudste winter van de afgelopen 30 jaar. In zo’n winter is er extra veel aardgas nodig. Alles wat niet geleverd kan worden via pijpleidingen of via de import van vloeibaar gas, moet uit de opslag gehaald kunnen worden. Als je dat allemaal uitrekent, komt je uit op een vulgraad van 80 procent.’

‘Niet Gasunie, want wij zijn alleen verantwoordelijk voor het transport en de opslag van aardgas. Gasunie doet niet aan gaswinning en handelt zelf ook niet in gas. Gasunie is ook niet de eigenaar van de gasbergingen. We zijn een infrastructuurbedrijf. Gasunie is dus niet verantwoordelijk voor het vullen van de gasopslagen. 

Wie er wel verantwoordelijk voor is? Dat zijn de bedrijven die op de vrije gasmarkt actief zijn. Dat zijn bekende namen als Vattenfall en Eneco. Als je in Nederland aardgas wil leveren aan huishoudens en bedrijven, dan heb je een vergunning nodig van de toezichthouder, de Autoriteit Consument & Markt. Die vergunning krijg je alleen als je ook in de winter gas kunt leveren. En om in de winter gas te kunnen leveren, moet je gas opslaan. Die verantwoordelijk wordt in de markt gevoeld.’

‘Nee, er zijn ook andere bedrijven die dat zouden kunnen doen, zoals partijen die het aardgas winnen en het pas in de winter willen verkopen. Dat is wat het Russische Gazprom in het verleden altijd deed. Ze wilden hun pijpleiding naar Europa maximaal benutten, 12 maanden lang. Als je iedere maand dezelfde hoeveelheid naar de Europese markt transporteert, heb je buffers nodig om de fluctuerende vraag in de zomer en winter op te vangen. Daarvoor gebruikten ze de gasopslag. 

Bedrijven nemen de verantwoordelijkheid om de gasopslagen te vullen omdat ze anders geen vergunning krijgen, maar ook omdat ze er geld mee kunnen verdienen. Want het is lucratief om gas op te slaan als het goedkoop is - meestal in de zomer - en weer te verkopen als in de winter de prijs weer is gestegen. Mocht de markt in de zomer te weinig gas opslaan, waardoor er niet voldoende gas wordt opgeslagen voor de winter, dan neemt staatsbedrijf Energie Beheer Nederland (EBN) die rol over. Tijdens de gascrisis van 2022, toen de aanvoer van Russisch gas wegviel vanwege de oorlog in Oekraïne, heeft EBN geholpen bij het vullen van de gasopslagen in Nederland.’ 

‘De marktpartijen zijn eigenaar van het gas. Zij zijn vrij om gas uit de opslag te verkopen als ze de inkoop van vloeibaar gas te duur vinden. Dat is een consequentie van de vrije markt. Als dat in een milde winter gebeurt, is er niks aan de hand. Maar als gasvoorraden snel worden leeggetrokken, en je hebt een koude winter, dan kun je tegen problemen aanlopen.’

‘Er is meer uit de opslagen gehaald dan we op basis van de temperatuur verwacht hadden. Het is goed gegaan omdat het geen koude winter was. Als de marktpartijen meer geleund hadden op de aanvoer van gas uit pijpleidingen en op de import van vloeibaar gas, dan was de vulgraad niet zo hard teruggelopen. Misschien is de markt de crisis van 2022 alweer een beetje vergeten.’ 

‘Ja, dat is zo. Eigenlijk zouden we daarom ook een strategische gasvoorraad moeten aanleggen. Net zoals we dat ook voor aardolie hebben. Dat betekent dat je verder dan 80 procent wilt vullen. Dan heb je een extra buffer voor slechtere tijden, en je kunt prijsschommelingen beter dempen.’

‘Zeker. We merken dat we in onze scenario’s met steeds extremere omstandigheden rekening moeten houden. Neem de gaspijpleiding tussen Estland en Finland, die door een scheepsanker stuk is getrokken. Zo’n pijpleiding herstellen duurt een half jaar. Dat heeft invloed op de beschikbaarheid van gas op de Europese markt. Dat kwam voorheen nooit voor, maar nu moeten we er rekening mee houden. 

Als importregio is Nederland afhankelijk van andere machtsblokken. We leven in een tijd waarin machtsposities gebruikt worden. Een land als Qatar vraagt zich hardop af of het in de toekomst nog wel gas aan Europa wil leveren als ze het risico lopen om boetes te krijgen als ze niet voldoen aan Europese duurzaamheidsrichtlijnen. De ontwikkelingen in de Verenigde Staten zijn ook niet goed voorspelbaar. Er zijn veel scenario’s waarbij de energievoorziening in het gedrang kan komen. Vandaar ook het pleidooi voor het aanleggen van een strategische gasreserve.’

‘Dat klopt, maar dat ligt genuanceerd. Aan de ene kant wordt de rol van aardgas kleiner omdat we er steeds minder van gebruiken. Aan de andere kant wordt de rol van gasopslagen groter, omdat de pieken en dalen in de gasvraag steeds grilliger worden. Als de zon schijnt en het hard waait, dan hebben we nauwelijks aardgas nodig, maar als de zon niet schijnt en de wind niet waait, dan is er plotseling heel veel gas nodig. Dan moeten gascentrales volop aan het werk om elektriciteit te leveren. Daarom blijven we voorlopig goed gevulde opslagen nodig hebben. Daarmee kunnen we de steeds extremere pieken en dalen goed opvangen.’

‘Inderdaad. Dit helpt om niet te afhankelijk te zijn van gas uit het buitenland. En een strategische gasvoorraad is nog om een andere reden belangrijk. Extreme pieken in de vraag naar aardgas, gaan namelijk gepaard met navenante prijsfluctuaties. Als de vraag naar gas omhoog schiet terwijl het aanbod moeite heeft om daaraan te voldoen, dan schieten de prijzen omhoog. In de politiek en de maatschappij is de betaalbaarheid van de energievoorziening een heel belangrijk thema geworden. In de gascrisis van 2022 hebben mensen de verwarming uitgezet en in de kou gezeten vanwege de hoge prijzen. Dat willen we natuurlijk niet. Het aanleggen van een strategische gasvoorraad helpt om die prijspieken te dempen en energie betaalbaar te houden.’